राष्ट्रीय किटकजन्य रोग नियंत्रण कार्यक्रम

कार्यक्रमाचे नाव

राष्ट्रीय किटकजन्य रोग नियंत्रण कार्यक्रम

कार्यक्रम सुरु झाल्याचा दिनांक

वर्ष २००५ पासून

कार्यक्रमाची माहिती व कार्यपद्धती

सहसंचालक,आरोग्य सेवा, (हिवताप,हत्तीरोग व जलजन्य रोग) पुणे हेराज्यस्तरावर कार्यक्रम प्रमख आहेत व ते योजनेवर नियंत्रण ठेवतात.सहसंचालक, आरोग्य सेवा, (हिवताप,हत्तीरोग व जलजन्य रोग) पुणे -६ यांनासहाय्यक संचालक,आरोग्य सेवा (हत्तीरोग) पुणे व राज्य कीटकशस्त्रज्ञ साहाय्यकरतात.त्याचप्रमाणे प्रादेशिक स्तरावर सहाय्यक संचालक, आरोग्यसेवा,(हिवताप) व जिल्हास्तरावर जिल्हा हिवताप अधिकारी हे सहाय्य करतात.

अनुदान पद्धती

राज्य शासन आणी राष्ट्रीय ग्रामीण आरोय अभियान यांच्याकडून योजनेस अनुदान उपलब्ध होते

केंद्रशासनाच्या मार्गदर्शक तत्वाच्या अधिनराहून राज्यामध्ये राबविण्यात येणा-या विविध हिवताप विरोधी उपाययोजना खालीलप्रमाणे

सर्वेक्षण

• नवीन हिवताप रुग्ण शोधण्यासाठी राज्यातील सर्व वाडया, वस्त्या,पाडे, गावपातळीवर कर्मचार्यांमार्फतसर्वेक्षण
• आरोग्य कर्मचार्यांमार्फत कीटकशास्त्रीय सर्वेक्षण.
• “आशा” स्वयंसेविका / पाडा स्वयंसेविकांचा स्थानिक स्तरावर कीटकजन्य रोग नियंत्रण कार्यक्रमात सहभाग

प्रयोगशाळा

• जिल्हा व ग्रामीण रुग्णालय स्तरावरही प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ उपलब्ध.
• प्रत्येक प्रा.आ.केंद्राच्या ठिकाणी एक प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ पद मंजूर.
• दुर्गम व अतिदुर्गम भागात हिवतापाच्या तत्काळ निदानासाठी रॅपीड डायग्नोस्टीक किट्स चा पुरवठा
• पी.फॅल्सिफेरम या गंभीर स्वरूपाच्या हिवतापाचे शीघ्र निदान व उपचारासाठी “आशा” कार्याकार्तीना प्रशिक्षण.
• डेंगू/ चिकुनगुन्या आजाराच्या निदानासाठी राज्यात २३ सेंटीनल सेन्टर्सअसून त्यापैकी ८ सेन्टर्स नवीन स्थापन केले असून २०११-१२ पासून कार्यान्वितझाली आहेत.

डास नियंत्रणासाठी उपाययोजना

किताक्नाषक फवारणी

राज्यातील हिवतापासाठी अतिसंवेदनशील निवडक वउद्रेकग्रस्त गावांमध्ये सिंथेटिक प्राय्रेथ्राईड गटातील किटकनाशाकाचीघरोघर फवारणी करण्यात येते.

आळीनाशक फवारणी – नागरी हिवताप योजने अंतर्गत राज्यातील निवडक १५शहरांमध्ये (मुबईसह) डासोत्पत्ती स्थानावर टेमिफॉस, बी.टी.आय या आळीनाशकाचीफवारणी करण्यात येते.राज्यात नागरी हिवताप योजनेत समाविष्ठ असलेली १५ शहरेपुढीलप्रमाणे – औरंगाबाद, बीड, नांदेड, परभणी, धुळे, नाशिक, मनमाड, जळगाव, भुसावळ, अहमदनगर, पंढरपूर, सोलापूर, अकोला, पुणे, व मुंबई

जीवशास्त्रीय उपाययोजना – किटकनाशकामुळे होणा-या प्रदूषणाचा विचार करूनराज्यामध्ये योग्य डासोत्पत्ती स्थानामध्ये डासआळी भक्षक गप्पीमासेसोडण्यात येतात.सदर उपाययोजना ग्रामीण तसेच शहरी भागातही राबविण्यात येतआहे.

किटकनाशक भारीत मच्छरदाण्या – वर्ष २००५ पासून आतापर्यंत ५२७१संवेदनशील गावांमध्ये १०.८७ लाख मच्छरदान्यांचे वाटप करण्यात आलेआहे.त्यापैकी ५ लाख मच्छरदाण्या सुस्थितीत आहेत.

प्रशिक्षण

वैद्यकीय अधिकारी, प्रा.आ.केंद्र, प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ, आरोग्य पर्वेक्षक, आरोग्य सहाय्यक, आरोग्य कर्मचारीयांना किटकजन्य रोगांबाबत दरवर्षी नियमित प्रशिक्षण देण्यात येते.

मूल्यमापन व सनियंत्रण

राष्ट्रीय किटकजय रोगनियंत्रण कार्यक्रम योग्य रीतीने राबविला जावा याकरिता राज्य/ जिल्हा/तालुका/ प्रा.आ.केंद्र स्तरावरून क्षेत्रीय भेटीद्वारे मूल्यमापन वसनियंत्रण केले जाते.

हिवताप प्रतिरोध महिना

केंद्र शासनाच्यामार्गदर्शक सूचनानुसार जनतेमध्ये हिवताप कार्क्रमाविषयी जागृती निर्माणकरण्यासाठी दरवर्षी जून मध्ये हिवताप प्रतिरोध महिना जिल्हा हिवताप अधिकारीमार्फत विविध उपक्रमाद्वारे गाव पातळीपर्यंत राबविण्यात येतो.विविध उपक्रम – पदयात्रा, ग्रामसभा, प्रभातफे-या, कार्यशाळा, प्रशिक्षण, विविधमाध्यमाद्वारे (वृत्तपत्र, भित्तीपत्रिका, भिंतीवरच्या म्हणी, आकाशवाणी, दूरदर्शन, केबल, ट.व्ही. )ई. द्वारे प्रसिद्ध केले जाते.

लाभार्थी:

वर उल्लेख केल्याप्रमाणे

फायदे:

वर उल्लेख केल्याप्रमाणे